ผิดคือครู... ยอมรับและเรียนรู้จากมัน

"ผิด" คำนี้ทุกคนรู้จักมันดี..แต่ไม่มีใครชอบมันนัก ไม่มีใครยินดีที่จะกล่าวว่าตนเองได้ ทำผิดเป็นผู้ผิด และยอมรับผิด ธรรมชาติของมนุษย์โดยทั่วไปนั้นมีความรักตนเอง และมักจะมองตนเองว่าเป็นผู้ที่ถูกต้อง เสมอและก็ด้วยธรรมชาติของมนุษย์เองอีกเช่นกันที่มักจะมองหรือแสวงหาสิ่งต่าง ๆ จากภายนอกตัว อันรวมไปถึงการมองการค้นหา การขุดคุ้ยในความผิดของผู้อื่น

 มนุษย์จะสามารถพบความสุขได้มากขึ้น หากว่าพวกเขาทั้งหลายนั้นได้เบนความสนใจจากภายนอกกลับเข้ามาดูตัวเอง ศึกษาให้เข้าใจภาวะจิตใจและความต้องการแห่งตนเอง ปรับปรุงแก้ไขสิ่งต่าง ๆ ที่มันไม่ดี ไม่ถูกต้อง ให้มันดีมันถูกต้องเสีย ยอมรับอย่างผู้กล้าหาญว่าตนเองนั้น ก็มีความผิดมีส่วนที่ไม่ดีอยู่ และความผิดทั้งหลายที่เกิดขึ้นกับผู้อื่นนั้นตนเองก็มีส่วนเป็นผู้กระทำ

ถ้าเราจะสังเกตุกันให้ดีแล้ว เราก็จะพบว่าในทุกยุคทุกสมัยที่ผ่านมาจวบจนปัจจุบัน ส่วนมากแล้วจะมีแต่คนที่บอกตัวเองเป็นผู้ถูกและชอบวิจารณ์ว่าบุคคลอื่นทำผิด คนพวกนี้มักจะเป็นผู้รู้ไปเสียทุกอย่างในความผิดของคนอื่น แต่ในเรื่องตัวเองแล้วกลับไม่กล้ารู้ไม่กล้าดู ไม่กล้าวิจารณ์และรวมทั้งไม่พอใจ ถ้าหากมีใครสักคนมาวิจารณ์ตน

เราลองมาดูถึงปัญหาที่เป็นโรคระบาดหรือแฟชั่นของสังคมกันสักเรื่องหนึ่ง นั้นก็คือปัญหาการหย่าร้าง ปัญหาความไม่ลงรอยกัน ระหว่างสามีภรรยาไม่ว่าจะเป็นสามีหรือภรรยาต่างฝ่ายต่างก็โทษกันว่า..เหตุที่ต้องหย่าร้างอยู่ด้วยกันไม่เป็นสุข หรือที่ตนต้องประพฤติตนไม่ถูกต้องนั้นก็เป็นเพราะฝ่ายตรงข้ามเป็นผู้ผิด เป็นผู้บีบบังคับตนให้ต้องทำไป ลักษณะเช่นนี้เป็นลักษณะของคนที่เห็นแก่ตนเองว่าเป็นผู้ถูกเสมอ ถ้าเราพิจารณากันให้ดีแล้ว เราก็จะรู้ได้แน่ชัดว่าคนเราจะทำผิดหรือถูกนั้น มันจะมีใครมาบังคับได้ หากไม่ใช่ของตนเองเป็นผู้บงการคำพูดหรือการกระทำของคนอื่นจะมามีอิทธิพลเหนือจิตใจของเราได้อย่างไร หากว่าเราไม่ไปสนใจและเก็บมันมาคิด เรื่องที่คนอื่นเขาพูด เขาทำ มันเป็นเรื่องของเขา เขามีมันสมอง มีจิตใจและมีปากเป็นของตัวเอง เราจะไปห้ามไม่ให้เขาพูดเขาทำหรือคิดนั้นมันทำไม่ได้ แม้แต่ตัวเองยังบังคับเอาไว้ไม่ได้ แล้วยิ่งเป็นคนอื่นด้วยเราจะไปทำได้อย่างไร สิ่งที่ทำได้ก็คือตัวเรา เราต้องเริ่มจากตัวเราเองก่อน หากเราชนะตัวเองสามารถบังคับตัวเองได้ เราก็จะชนะผู้อื่นได้ และสามารถบังคับผู้อื่นได้เช่นกัน เหตุที่เราไม่พอใจ พยายามดิ้นรนเพื่อหาทางออกนั้น มันเป็นไปเพราะคนอื่นหรือก็ไม่ใช่ เราเองต่างหากที่เป็นผู้ทำและเมื่อมันผิดพลาดแล้ว ทำไม..ทำไมเราจึงไม่ยอมรับว่ามันผิด ทำไมต้องไปโทษสิ่งอื่นภายนอก โทษคนอื่น หรือโทษฝ่ายตรงข้าม เวลาที่เราทำ ในสิ่งนั้น ๆ ...มีใครสักคนไหม..ที่เขาร่วมรู้เห็นหรือร่วมลงมือทำด้วย เมื่อเป็นเช่นนี้เราจะโทษใครกันดี ถ้าไม่โทษตัวเอง สามีภรรยาบางคู่อ้างว่าเหตุที่ต้องมีเรื่องบาดหมางกันอยู่ด้วยกันไม่ได้นั้น เป็นเพราะตนเองทนนิสัยหรือความประพฤติอันไม่ดีของฝ่ายตรงข้ามไม่ได้ ถ้ารู้ว่าจะเป็นอย่างนี้จะไม่ยอมแต่งงานด้วย ฟังดูก็น่าเห็นใจจริง ๆ แต่เวลาตอนที่รักกัน จะแต่งงานกันนั้น ฉันคิดว่าคงไม่มีใครสักคนเป็นแน่ที่จะเลือกแต่งงานกับคนไม่ดี ทุกคนต่างเลือกเฟ้น สรรหากันแล้วทั้งนั้นว่า แล้วอยู่ ๆ ก็มากล่าวโทษเอาง่าย ๆ ว่าเป็นคนไม่ดี ไม่น่าอยูด้วยอย่างนี้เธอว่าใครผิด เวลาที่รักกันก็รักกันเอง เลือกรักเขาเอง ดูแล้วดูอีกว่าดี จึงได้ยอมมอบกายมอบชีวิตให้ นี้แหละที่เขาเรียกว่า "ความรักทำให้คนตาบอด" เมื่อยามที่รักกันก็พยายามมองข้ามความผิดเล็ก ๆ น้อยของฝ่ายตรงข้ามไป ทำความคิดว่ามันเป็นเรื่องเล้กน้อยที่คงแก้ไขกันได้ พยายามตบแต่งปิดบังมิให้เห็นความไม่ดีของตน สวมหน้ากากเข้าใส่กัน ทำไม..ทำไมถึงไม่คิดกันบ้างว่าการแต่งงานนั้นเป็นการที่ชีวิตสองชีวิตจะต้องมาอยู่ร่วมกัน ทำทุกอย่างร่วมกัน ไม่ใช่เป็นเวลาแห่งการแก้ไขความบกพร่องหรือความประพฤติของกันและกัน แต่มันควรที่จะเป็นเวลาแห่งการสร้าง สรรค์และแสวงหาความสุขอันมั่นคงร่วมกัน

นอกจากเรื่องที่จะโทษกันเองระหว่างสามีภรรยาแล้ว บางรายก็ยังโทษบุคคลอื่นหรือเกรงกลัวบุคคลอื่นอีกด้วย กลัวการนินทาของชาวบ้าน หรือไม่ก็พลอยเป็นไปตามลมปากของชาวบ้าน ซึ่งอันที่จริงแล้วเขาน่าจะรู้ได้ว่า ลมปากของคนนั้นไม่เคยช่วยให้ใครได้ดี ส่วนมากชี้เก่ง แนะเก่ง พูดได้ดีแต่ทำไม่ได้ เวลาถึงทีของตัวเองเข้าบ้างก็ไม่ต่างกัน ต้องวิ่งร้องขอให้คนอื่นช่วย ใครล่ะที่จะดีไปกว่าตนเอง มันต้องยึดหลักตนเป็นที่พึ่งแห่งตน เวลาจะได้ดีก็ได้ดีที่ตัวเอง เวลาเมื่อจะเสียก็เสียที่ตัวเอง มีใครบ้างที่จะมารับผิดชอบร่วมด้วย ดังนั้นเธอต้องจำเอาไว้ว่า "จะทุกข์หรือสุขนั้นอยู่ที่ใจและการกระทำของตนเอง"

ยามเมื่อเราผิดก็จะยอมรับผิดด้วยความกล้าหาญ อย่างน้อยที่สุดก็จงยอมรับผิดกับตัวเอง และหาทางปรับปรุงแก้ไขความผิดนั้นแล้ว ความถูกต้องก็จะกลับคืนมา แต่ถ้าหากความผิดนั้นมันไม่สามารถแก้ไขได้โดยง่าย และเราต้องตกเป็นผู้ที่ต้องทนอยู่กับความผิดที่เราเองเป็นผู้ทำแล้ว เราก็ต้องถือหลักที่ว่า "เมื่อเรามีหรือทำในสิ่งที่ตนปรารถนาไม่ได้ เราก็ต้องพอใจในสิ่งที่เรามีหรือได้ทำไปแล้ว" การที่เราจะต้องอยู่กับผลแห่งความผิดนั้น เราต้องรู้จักอยู่แบบแยบคายคือรู้จักปรับปรุงทั้งภาวะจิตใจแห่งตนเองและภาวะแวดล้อมต่าง ๆ ให้เหมาะสมพอที่เราจะอยู่กับมันไปได้อย่างไม่เป็นทุกข์มากนัก และสิ่งที่ควรจดจำก็คือความผิดที่เราได้ทำมาแล้วนั้นจะต้องเป็นครูแก่เรา และเราจะไม่ทำความผิดเช่นนั้นซ้ำอีกเป็นครั้งที่สอง

จิตใจเป็นเรื่องที่สำคัญมาก จะดีจะชั่วก็อยู่ที่ใจ จงอย่าไปโทษคนอื่นเพราะจิตใจเป็นของตัวเธอเอง ใครจะมาบีบบังคับนั้นไม่ได้ ที่กล่าวมานี้ก็เป็นเพียงตัวอย่างเดียวเท่านั้น ซึ่งความจริงยังมีอีกมาก แต่รวมความแล้วก็คือ มนุษย์มักจะไม่ยอมรับว่าตนเองผิด และหากว่าเธอมีลักษณะเช่นที่ว่านี้อยู่ก็จะรีบเปลี่ยนแปลงแก้ไขเสีย โดยยึดหลักการค่อยเป็นค่อยไป หมั่นฝึกจิตใจตัวเองให้ยอมรับในความบกพร่องของตนเอง มองหาความดีของบุคคลอื่นและมองข้ามความไม่ดีของบุคคลอื่นไปเสีย นำเอาความดีที่เราค้นพบเข้ามาปรับปรุงตัวเอง ถ้าเธอทำได้เช่นนี้เธอก็คงจะเป็นผู้หนึ่งที่เกิดมาแล้วได้พบความสุขความสงบ และไม่ต้องตกเป็นผู้ที่ใช้คำถามว่า "ใครผิด"

ที่มา : ธรรมและปรัชญา โดย ท่านปรมาจารย์วรธนัท อัศกุลโกวิท 1 กันยายน 2525